به گزارش قدس آنلاین، این تحول عظیم که با عنوان دیپلماسی دیجیتال نامیده می‌شود، توانسته محیط جدیدی را برای کنش و ارتباط عمومی فراهم آورد و به ابزاری در اختیار سیاستمداران، مقامات سیاست خارجی و دیپلماتیک کشورها برای پیشبرد اهداف تبدیل شود. در همین راستا، سید عبدالمجید الزواری مدیراندیشکده روابط بین‌الملل به بررسی جایگاه دیپلماسی دیجیتال در عرصه سیاست خارجی کشور و ظرفیت‌ها و تهدیدات آن پرداخته است.

ارزیابی و تحلیلتان را درباره دیپلماسی دیجیتال و نقش آن در کنشگری کشورمان در عرصه سیاست خارجی بفرمایید.
در سال‌های اخیر با گسترش نفوذ فضای مجازی در شئون مختلف زندگی، استفاده از دیپلماسی دیجیتال در عرصه سیاست، حکمرانی و سیاست خارجی مورد توجه دولتمردان جهان قرار گرفته است و با توجه به دامنه وسیع و سهولت استفاده از آن در میان گروه‌های مختلف، مسئولان کشورها نیز از این پدیده جدید در راستای تقویت ارتباط با شهروندان و مخاطبان خود بهره می‌برند.

هدف از دیپلماسی دیجیتال، استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی برای انواع امور مرتبط با دیپلماسی از جمله دیپلماسی عمومی، دیپلماسی سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و... است. در ایران نیز تحت تأثیر تحولات جهانی، استفاده از این پدیده نوظهور در دستگاه سیاست خارجی و دیگر نهادهای فعال مورد توجه قرار گرفته و این سازمان‌ها تلاش می‌کنند با ابتکارهای مختلف، کم کاری و عقب‌ماندگی سال‌های گذشته کشور در این عرصه را نسبت به کشورهای پیشرو جبران کنند.

فرصت‌ها و تهدیدهای بهره‌مندی از دیپلماسی دیجیتال در عرصه سیاست خارجی چیست؟ 
دیپلماسی دیجیتال همانند هر پدیده دیگری فرصت‌ها و تهدیدهایی دارد که باید از سوی متولیان و تصمیم گیران این حوزه مورد توجه قرار گیرد. از جمله مزایای این فناوری می‌توان به افزایش دامنه و سرعت انتقال پیام در جوامع مختلف اشاره کرد که به بهبود دسترسی گروه‌های مختلف به اطلاعات انبوه و در نتیجه ارتقای شفافیت حکمرانی و تحقق عدالت در جامعه منتهی می‌شود.

همچنین دولت‌ها می‌توانند از ابزار دیپلماسی دیجیتال برای تأثیرگذاری بر گروه‌های مختلف مخاطب در جوامع مختلف بهره ببرند. البته دیپلماسی دیجیتال فارغ از مزایای متعدد آن، می‌تواند به عنوان ابزاری برای سلطه‌گری کشورهای پیشرو علیه کشورهای کمتر توسعه یافته مورد استفاده قرار گیرد و به تشدید نابرابری و شکاف دیجیتال در جوامع مختلف منجر شود. همچنین با توجه به تمرکز مدیریت زیرساخت‌ها، ابزارها و پلتفرم‌های فضای سایبر در دست معدودی از کشورها به ویژه آمریکا، آن‌ها قادرند با انبوه اطلاعاتی که در اختیارشان قرار دارد، عمیق‌ترین لایه‌های جوامع مختلف را تحلیل و در جهت اهداف سلطه‌گرانه خود به‌کار بگیرند. از سوی دیگر باتوجه به ماهیت سهولت مشارکت اقشار مختلف مردم در فضای سایبر، همین موضوع می‌تواند تحلیلگران و تصمیم گیرندگان عرصه سیاست خارجی را با انتشار گسترده اطلاعات غلط، نادرست یا هدفمند، دچار اشتباه محاسباتی کند.

جایگاه ایران در عرصه دیپلماسی دیجیتال چگونه است؟ 
متأسفانه کشورمان بهره‌مندی از ظرفیت‌های دیپلماسی دیجیتال را با چندین سال تأخیر مورد توجه قرار داده است. باوجود افزایش آگاهی درباره ضرورت دیپلماسی دیجیتال، همچنان نوعی مقاومت از سوی برخی مدیران وزارت خارجه در این باره وجود دارد که مانع از تسریع به‌کارگیری پدیده دیپلماسی دیجیتال در عرصه سیاست خارجی و دیگر نهادهای مرتبط می‌شود. این در حالی است که استفاده از این فناوری جدید اجتناب‌ناپذیر است و باتوجه به اهمیت فضای سایبر و دیجیتال در شئون مختلف جوامع، هرگونه ضعف و عقب ماندگی در این حوزه، می‌تواند موجب حذف ایران از گردونه رقابت با سایر کشورهای منطقه و جهان شود. به تعبیر بهتر می‌توان فضای سایبر را پیشران رقابت در سال‌های آینده معرفی کرد.

آیا نهادهای متولی همچون وزارت خارجه در این باره برنامه و رویکرد مدون و مشخصی دارند؟ 
هرچند تلاش‌های پرشماری برای تدوین سند جامع هوش مصنوعی و یا فضای مجازی کشور انجام شده است، اما به نظرم همچنان برنامه مشخصی در این زمینه از سوی وزارت خارجه تدوین نشده و نقشه راهی وجود ندارد. 

برای بهره‌مندی حداکثری از ظرفیت‌های دیپلماسی دیجیتال، نهاد دیپلماسی و سیاست خارجی کشور باید چه الزاماتی را مدنظر داشته باشد؟ 
با توجه به شرایط خاص کشور و ملاحظات گوناگونی که درباره دسترسی به سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای این عرصه وجود دارد، مسئولان وزارت خارجه باید به گونه‌ای تدبیر کنند تا در کنار دغدغه صیانت از اطلاعات کاربران کشور به ویژه دیپلمات‌ها و متولیان حوزه دیپلماسی کشور، زمینه تولید و استفاده از زیرساخت‌های بومی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. همچنین دستگاه سیاست خارجی می‌تواند از دیپلماسی دیجیتال به عنوان ابزاری برای معرفی ظرفیت‌های دیپلماتیک، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و به‌طور کلی حوزه‌های مختلف دیپلماسی عمومی کشور بهره بگیرد و پیام خود را با سرعت بیشتر و هزینه کمتر به دامنه وسیع‌تری از مخاطبان ارسال کند.